بیمه را می ‏توان از دیدگاه حقوقی و عملیاتی تعریف نمود. بنابر تعریف حقوقی: بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‏ کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارد بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه‏ گذار، وجهی را که بیمه‏گذار به بیمه‏ گر می‏ پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه نامند. این تعریف صرفاً حقوقی و قراردادی تنها بیان کننده تعهدات طرفین عقد و لذا جنبه محدودی از نهاد بیمه است و تصویری که بیمه ارائه می ‏دهد بیشتر به شرط بندی و بازی شانس بین دو طرف قرارداد شباهت دارد. برای رهایی از شبهه قمار و معلوم نبودن تعهدات بیمه گر در عقد بیمه، گفته شده که در مقابل تعهد بیمه گذار به پرداخت حق بیمه ، بیمه‏گر متعهد به تامین بیمه گذار در صورت وقوع حادثه موضوع بیمه می‏شود. لذا تعهد بیمه‏ گر در واقع پرداخت مبلغ معینی نیست بلکه تامین مالی بیمه گذار است، که امری ذاتاً مطلوب و مورد توجه است. هرچند که این تعریف از عوضین عقد بیمه می‏تواند موجب رفع ایرادات راجع به غرری بودن عقد بیمه و نامعلوم بودن موضوع تعهد بیمه ‏گر و نهایتاٌ تفاوت آن با قمار و گروبندی باشد، ولی ماهیت عقد بیمه را روشن نمی کند و توجیهی صرفاً حقوقی است.

تعریف بیمه تنها با لحاظ جنبه تکنیکی این تاسیس، که مبنای تمامی عملیات بیمه است و بر تعاون جمعی تکیه دارد، کامل و روشن خواهد بود. بیمه را نمی ‏توان به صورت قرارداد مجزایی که بین دو نفر و برای پوشش ریسکی منعقد شده در نظر گرفت: در این تصویر بیمه همچون بازی شانس و قمار و انتقال ساده ریسک از بیمه گذار به بیمه‏ گر خواهد بود. هدف اصلی بیمه مقابله با اتفاق و رها نکردن امور به شانس است. بیمه گذار برای فرار از بدشانسی به بیمه روی می‏آورد. وظیفه و نقش بیمه گر نیز از بین بردن اتفاق و شانس در این فعالیت است. و الا وقوع اتفاقات مورد بیمه می تواند موجب ورشکستگی او گردد. مطابق تعریف تکنیکی: بیمه عملیاتی است که در آن بیمه‏ گر افرادی (بیمه گذاران) را که در معرض حادثه و ریسک خاصی قرار دارند، سازماندهی می ‏کند و از محل مبالغی که از جمع حق بیمه های دریافتی فراهم شده از بیمه گذارانی که این حادثه عملاً برای آنها تحقق می یابد رفع خسارت می نماید.

نقش بیمه ‏گر در این تعریف مدیریت منابع جمع آوری شده و محاسبه علمی میزان حق بیمه ای است که باید از بیمه گذاران اخذ شود تا بتواند عملاً خسارات تحقق یافته را جبران کرده و پوشش دهد. بدین نحو نگاه به این موسسه به عنوان یک نهاد جمعی (و نه قراردادی بین بیمه گر و بیمه گذار)، تصویر واقعی بیمه را که نه یک گروبندی و بازی شانس، بلکه تاسیس و فعالیتی جمعی برای مقابله با شانس و اقبال و حادثه است، آشکار می سازد.