قرارداد حمل و نقل: قراردادی است که به موجب آن شخصی که متصدی حمل و نقل نام دارد متعهد می‏ شود که در قبال مبلغی، شخص یا شئی معین را از طریق معینی از یک نقطه به نقطه ی دیگر حمل نماید.

متصدی حمل و نقل: شخصی است که در مقابل دریافت اجرت، حمل اشیاء را به عهده می‎گیرد.(ماده ۳۷۷ قانون تجارت)

نکته: ماده ۳۷۷ قانون تجارت در تعریف متصدی حمل و نقل، حمل اشخاص را نادیده گرفته است و این به معنی خروج حمل اشخاص از شمول ماده‏ی ۳۷۷ نیست، حقوقدانان و مولفان حقوق تجارت تفکیک متصدی حمل و نقل اشیا و اشخاص را بی مورد دانسته اند.

وقتی که متصدی حمل و نقل، خود اقدام به حمل نکرده، بلکه آن را به راننده ‏ی دیگر که مباشر حمل و نقل است، واگذار کرده باشد و راننده باعث تلف محمولات شود، هم متصدی و هم راننده مسئول کل خسارات است، یعنی به شکل ذیل مسئولیت تضامنی دارند.

متصدی از جهت قرارداد حمل و نقل مطابق مواد ۳۸۶ و ۳۸۸ قانون تجارت مسئول است.(مسئولیت قراردادی)

راننده از باب اتلاف و تسبیب و مطابق مواد ۳۲۸ و ۳۳۱ قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی مسئول است.(ضمان قهری)

در صورتی‏که صاحب کالا برای جبران خسارت به متصدی حمل و نقل رجوع نماید و متصدی جبران خسارت کند، متصدی می‏ تواند به راننده مباشر مراجعه کند ولی عکس آن یعنی رجوع مباشر به متصدی حمل نقل صادق نیست(مستفاد از ماده ۳۸۸ ق.ت).

متصدی حمل و نقل مسئول تلف شدن یا گم شدن یا نقص یا تأخیر در حمل و نقل کالاست، مگر اینکه بتواند موارد زیر را که به نوعی موارد معافیت از مسئولیت هستند به اثبات برساند.

موارد معافیت از مسئولیت:

• خسارات ناشی از جنس کالا باشد.
• خسارات ناشی از تقصیر ارسال کننده یا مرسل الیه باشد.
• خسارات ناشی از تعلیمات ارسال کننده یا مرسل الیه باشد.
• خسارات ناشی از حوادثی باشد که هیچ متصدی مواظبی نتواند از آن جلوگیری کند.

قوانین حمل و نقل در قانون تجارت و قانون مدنی

از آنجایی که قانون تجارت خاص لاحق و قانون مدنی عام سابق می باشد، بنابراین قانون تجارت در رابطه با قرارداد حمل و نقل فرع بر احراز تاجر بودن حمل کننده است و سایر قراردادهای حمل و نقل مشمول مقررات عام قانون مدنی می باشد.

مسئولیت متصدی حمل و نقل، مسئولیت قراردادی است نه قهری و تعهد او” تعهد به نتیجه” است نه “تعهد به وسیله”

تاثیر تلف محموله بر قرارداد حمل ونقل: اگر محموله تلف شود قرارداد حمل و نقل خود به خود منفسخ می شود، چون اجرای قرارداد که عبارت است از حمل محموله غیر ممکن می‏ گردد.