معنی عام و خاص دولت: در زبان حقوقی ما (دولت) به دو معنی عام و خاص به کار می رود:

• دولت، به‏ معنی‏ خاص، به مدیران کشور گفته می‏ شود و سازمان‏ های اداری و اجرایی را در برمی ‏گیرد. اداره این سازمان ها به طور معمول به عهده هیات وزیران می باشد.
• دولت، به معنی عام، که مترادف با “حکومت” است و شامل تمام سازمان‏ های اداری و قضایی و قانون گذاری می‏شود و صفت بارز آن (حاکمیت) و سلطه در روابط داخلی و بین المللی است. برای مثال، در موردی که که گفته می‏ شود (دولت جمهوری اسلامی ایران) با دولت بلژیک عهدنامه دوستی را امضا نمود، مقصود همین معنی عام است. منتها درون هر دولت منظم، نوعی تقسیم کار رعایت می شود: قوای سه گانه قانون گذاری و قضایی و اجرایی، در عین ‏جمع آمدن در نهاد عام ‏دولت، از یکدیگر جدا هستند.

شخصیت حقوقی دولت

دولت خواه به معنی خاص و یا عام آن اراده شود، دارای “شخصیت حقوقی” است: یعنی دارای وجود اعتباری و صلاحیت های ویژه ای جدا و مستقل از اعضاء و مدیران آن است. بی گمان انسان‏ ها به نام دولت تصمیم می گیرند و وظایف و صلاحیت ‏های آن را انجام می دهند، ولی آنان در واقع نماینده یا اندامی از پیکر دولت هستند و همه چیز به نام وجود اعتباری و مجردی انجام می ‏گیرد که حقوق از مجموع سازمان و اشخاص طبیعی و قدرت‏ ها و صلاحیت‏ ها انتزاع کرده است.

به همین جهت، شخصیت سازمان دولت را به حقوق نسبت می ‏دهند و “شخصیت حقوقی” را در برابر “شخصیت طبیعی” که ویژه انسان است به کار می‏ برند. موجودی دارای شخصیت است که از خود (اراده) داشته باشد؛ بتواند تصمیم بگیرد و آن‏ را اجرا کند. ولی، علاوه بر این وصف اساسی، شخص حق و تکلیف پیدا می کند؛ تابعیت و اقامتگاه دارد و می ‏تواند طرف خطاب قانون باشد. شخص حقوقی، به دلیل ماهیت اعتباری خود، کم و بیش شخصیتی محدودتر از انسان دارد و حتی عالی ترین مصداق آن، یعنی دولت، همه صلاحیت‏ ها و حقوق و تکالیف انسان را ندارد.

قانون اساسی به منزله اساسنامه دولت است و در آن صلاحیت و حدود اختیار قوای سه‏ گانه و سازمان ‏های اصلی دولت معین می‏ شود و نمایندگان و دادرسان و مدیرانی که در مقام تصدی مشاغل عمومی تصمیم می گیرند، همه به نام و برای دولت است.