الف)حقوق و آزادی های شهروندان

مفهوم حق و آزادی

حق (حق داشتن)

برای حق تعاریف متعددی ارائه شده است، اما در کل می توان گفت حق، سلطه، امتیاز و ابزاری در جهت حمایت و صیانت از کرامت ذاتی انسان از طریق نظام حقوقی است.

آزادی یعنی آزاد بودن در انجام فعل خاص و موفقیت در خصوص هدف معین، آیزیا برلین معتقد به دو مفهوم “آزادی منفی” و “آزادی مثبت” است. بر اساس آزادی منفی، هیچ شخصی، به ویژه دولت نمی تواند مانع اجرای آزادی های شهروندان شود. اما آزادی مثبت، در کشورهای دموکراتیک بنا بر سه مولفه”اخلاق عمومی”،”نظم عمومی” و”امنیت عمومی” در پی این آن است که آزادی های شهروندان را در چارچوب نظام حقوقی دموکراتیک با استثنائاتی واجه سازد.

تاریخچه ضمانت ها و اعلامیه های حقوقی و آزادی های شهروندان

تاریخچه حقوق بشر و آزادی عمومی را باید به آغاز زندگی بشر پیوند داد. شناسایی و به رسمیت شناختن آن در قالب اعلامیه ها و معاهدات بین المللی به دوران انقلاب رنسانس و صنعتی، دوره روشنگری و عقل گرایی و همچنین اندیشمندان حقوق طبیعی و فعالان حقوقی و سیاسی بعد از جنگ جهانی دوم باز می گردد. اما در میان اندیشمندان قرن هفدهم و هجدهم، نظریات هابز، جان لاک و روسو که از برجستگان مکتب حقوق طبیعی هستند بیشتر حائز اهمیت و مورد توجه است.

در مجموع ماحصل این تلاش ها و نظریات، در قالب بیانیه ها، اعلامیه ها و معاهدات بین المللی جلوه خارجی به خود گرفت. از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. منشور کبیر (Magna charta) که در سال ۱۲۱۵ توسط پادشاه انگلستان صادر شد.
2. اعلامیه استقلال آمریکا که توسط مجلس ایالت ویرجینیا در ۱۲ ژوئن ۱۷۷۶ به تصویب رسید.(این اعلامیه نخستین اعلامیه حقوق به معنای مدون امروزی است).
3. اعلامیه حقوق بشر و شهروندان سال ۱۷۸۹ فرانسه.
4. اعلامیه جهانی حقوق بشر سال ۱۹۴۸ مصوب مجمع عمومی سازمان مل متحد و کمیسیون حقوق بشر.
5. میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی( هردو مصوب سال ۱۹۶۶؛ لازم به ذکر است که میثاقین مزبور همانند قانون عادی برای اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸ محسوب می گردند).