پزشکی علمی است که همواره مورد نیاز بشر است و پزشکان همواره جایگاه والایی در میان اقشار مردم داشتند و دلیل آن نیز این است که با سلامت و حیات انسانها در ارتباطند، بدین سبب اشخاصی که به امور پزشکی اشتغال می‏ ورزند، باید متعهد و متخصص بوده و تمام توان خود را برای حراست از سلامت بیماران قرار دهند. زیرا کوچکترین خطای آنان در اغلب موارد جبران ناپذیر است. به این ترتیب، نظارت مستمر و دقیق بر جامعه پزشکی و امر درمان و آشنایی با مسائل حقوقی آن بسیار ضروری به نظر می‏رسد.

همراهان گرامی، در این راستا گروه میزان بر آن شد، مجموعه‌ای باعنوان حقوق کیفری و تخلفات پزشکی را ارائه دهد که راهنمای شما در این زمینه باشد. تا پایان این مجموعه با ما همراه باشید.

مسئولیت و انواع آن

در لغت “مسئولیت، مصدر جعلی از مسئول، ضمانت، ضمان، تعهد و مواخذه است. و آنچه که انسان از وظایف و اعمال و افعال عهده‏ دار و مسئول آن باشد”. و در اصطلاح حقوقی مسئولیت” تعهد قانونی شخص بر رفع ضرری که به دیگری وارد کرده است”. آمده و “در همین معنا لفظ ضمان را به کار برده اند و معنی آن هر نوع مسئولیت اعم از مسئولیت مالی و مسئولیت کیفری است”. بنابراین در هرجایی که کسی مکلف به جبران خسارات دیگری است، در برابر او مسئولیت داشته و باید پاسخگو باشد.

 معمولاً مسئولیت را به مسئولیت اخلاقی، قانونی، قراردادی، مدنی جزایی تقسیم بندی می ‏نمایند.

الف) مسئولیت اخلاقی و مسئولیت قانونی

منظور از مسئولیت اخلاقی” هرنوع مسئولیتی است که قانون گذار متعرض آن نشده باشد. مانند مسئولیت انسان نسبت به خود یا خدای خود یا دیگری.

مسئولیت اخلاقی، به معنی شرمساری و وجدان و احساس گناه است و بیشتر جنبه شخصی دارد.

اما در مسئولیت قانونی یا حقوقی” مسئولیتی که مأخذ قانونی داشته باشد و در مقابل مسئولیت اخلاقی ودینی استعمال می شود”. به عبارت دیگر به مسئولیتی قلمداد می ‏گردد که در قانون پیش بینی شده باشد.

ب) مسئولیت قراردادی و مسئولیت خارج از قرارداد

منظور از مسئولیت قراردادی “مسئولیت کسی است که در عقدی از عقود(اعم‏ از عقود معین و غیرمعین) تعهدی را پذیرفته باشد و به علت عدم انجام تعهد یا تأخیر در انجام تعهد و یا در حین انجام تعهد و یا به سبب انجام تعهد خسارتی به متعهدله وارد کند”. در اصطلاحات دیگر آن را مسئولیت ناشی از قرارداد و مسئولیت عقدی می نامند ولی در اصطلاح بالا بیشتر استعمال می ‏شود و مجموع مسئولیت قراردادی و مسئولیت خارج از قرارداد را مسئولیت مدنی می نامند. عناصر مسئولیت قراردادی عبارت است. ۱- تخلف از تعهد ۲- ضرری که از تخلف مزبور به متعهد له وارد می شود ۳- رابطه سببیت بین تخلف و ضرر”.

اما مقصود از مسئولیت خارج از قرارداد یا غیرقراردادی: هرگونه مسئولیت قانونی که فاقد مشخصات مسئولیت قراردادی باشد مسئولیت خارج از قرارداد نامیده می‏شود. مسئولیت خارج از قرارداد برخلاف مسئولیت قراردادی مربوط به نظم‏ عمومی است و اسقاط آن از طریق تراضی ممنوع است. درفقه و قانون مدنی ما مسئولیت خارج از قرارداد را ضمان قهری نامیده اند.

ج) مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی

در تعریف مسئولیت جزایی بیان گردیده ” مسئولیت مرتکب جرمی از جرایم مصرح در قانون را گویند و شخص مسئول به یکی از مجازات‏های مقرر در قانون خواهد رسید.” متضرر از جرم، اجتماع است؛ برخلاف مسئولیت مدنی که متضرر از عمل مسئول، افراد می باشند. و نیز برخلاف موارد مسئولیت مدنی که در قانون ما حتی وجود خطا و مسامحه و اهمال هم شرط آن نیست. اصطلاح مسئولیت جزایی در مقابل اصطلاح مسئولیت مدنی قرار می‏ گیرد. ولی مقصود از مسئولیت مدنی “مسئولیت در مقام خسارتی که شخص (یا کسی که تحت مراقبت یا اداره شخص است) یا اشیاء تحت حراست وی به دیگران وارد می‏ کند و همچنین مسئولیت شخص بر اثر تخلف از انجام تعهدات ناشی از قرارداد.” مسئولیت مدنی در مقابل مسئولیت کیفری استعمال می‏ شود.