تعریف چک

درماده ۳۱۰ قانون تجارت از چک به عنوان نوشته یاد شده که به موجب آن صادر کننده چک کل وجه یا مقداری از وجوهی را که نزد بانک محال علیه (بانکی که باید وجه را بپردازد) دارد، به دیگری ‏واگذار می ‏نماید. در ماده ۳۱۱ همان قانون مرقوم است که: “در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادر کننده برسد و پرداخت چک نباید وعده داشته باشد”. ماده ۳۱۳ قانون تجارت اشعار داشته که وجه چک باید به محض ارایه، کارسازی شود و نیز به موجب مواد دیگری از این قانون قید گردیده که صدور چک ذاتاً عملی تجاری محسوب نمی‎گردد.

چک در عرف بازار

در حال حاظر در بازار عرف و معاملات و داد و ستد، از چک به عنوان وعده دار یا مشروط یا تضمینی یا بدون تاریخ و سفید امضاء استفاده می‏ شود. در واقع امروزه ما از تعریف واقعی چک دور شده ‏ایم چرا که به دلیل ارزان بودن آن (در قیاس با سفته و برات)، از سند مزبور سوء استفاده می‏ گردد. به همین جهت است که گفته می ‏شود می بایستی از قانون تعریف انوع چک پیروی نمود و به همین دلیل که در تصویب قانون اصلاحی جدید چک در سال ۱۳۸۲ ، بحث کیفری ماده ۱۳ سابق منتفی گردیده است.

نحوه وصول چک از طریق اجرای ثبت

طبق قانون صدور چک، چک های صادره در عهد بانک ها، در حکم اسناد لازم الاجرا می ‏باشند لذا دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن، به علت بی محل بودن آن یا به هر علت دیگری که منتهی به برگشت ‏چک گردد، می ‏تواند طبق قوانین و آیین نامه ‏های مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه آن را از صادر کننده وصول نماید.

برای صدور اجراییه، دارنده چک باید عین چک و گواهی نامه مذکور در قانون (گواهی عدم پرداخت) را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم نماید. اجرای ثبت در صورتی دستور اجراء صادر می ‏کند که مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادر کننده در بانک از طرف بانک گواهی شده باشد.

بنابراین برای به اجراء گذاشتن چک در مراجع ثبتی، باید مراحلی از نظر قانون چک و نیز قانون ثبتی رعایت گردد که به آنها اشاره می‏ شود:

طبق ماده یک قانون چک، دارنده چک باید در مرحله نخست به بانک محال علیه (بانکی که باید وجه را بپردازد) مراجعه در صورت عدم دریافت وجه، قدم در مرحله دوم نهد یعنی: هرگاه وجه چک به علتی از علل قانونی پرداخت نگردد، بانک مکلف است در برگ مخصوص که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادر کننده درآن ذکر شده است، با ذکر علت یا علل عدم پرداخت وجه، آن ‏را امضاء و مهر نموده ‏و به دارنده چک تسلیم نماید. پس در مرحله دوم دارنده چک باید گواهی عدم پرداخت وجه چک را از بانک بگیرد.

همانگونه که در بالا اشاره شد، در ادامه دارنده چک می‏ تواند دو اقدام انجام دهد:

• وصول چک از طریق مراجعه به دادگستری.
• وصول وجه چک از طریق اجرای ثبت اسناد.