رسیدگی به برخی از دعاوی به علت خصوصیت ویژه آنها در دادگاه های عمومی ‏امکان پذیر نمی باشد. از این رو احتیاج به مراجع اختصاصی است ‌که با تشریفات خاص دادرسی اداره می‏ شوند. این مراجع بر حسب مورد به برخی ‏از امور خاص و یا دعاوی مربوط به برخی از اشخاص رسیدگی ‏می نماید. بنابراین قضات آن نیز باید دارای اطلاعات خاص در زمینه مربوطه بوده و یا از اشخاصی باشند که به دعاوی مربوط به همین صنف رسیدگی می نمایند.

الف) دادگاههای نظامی

به علت لزوم اجرای کیفرهای سنگین و نیاز مبرم به تسریع در رسیدگی و دفاع به موقع و موثر از حیات نظامی کشور و حفظ اسرار نظامی، دادگاه های نظامی جهت رسیدگی به جرائم خاص نظامی و انتطامی، نظامیان ایجاد گردیده‏ اند.

ب) دادگاههای انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به منظور رسیدگی ‏به برخی از جرائم ‏خاص ایجاد گردید. این دادگاه متشکل از یک رئیس بوده و درآن وحدت قاضی حکم فرماست. در صورت نبودن رئیس، دادرس علی البدل به رسیدگی می پردازد، دادگاه انقلاب در مرکز هر استان تشکیل گردیده است و در صورتی که رئیس قوه قضائیه ضرورت تشکیل آن‏ را در شهرستان ‏های یک استان تشخیص دهد، این دادگاه در شهرستان نیز تشکیل می ‏گردد.

د) دادگاه عالی انتظامی قضات

تمامی ‏بشر مصون ازخطا نیستند و این اصل شامل قضات نیز می‏ گردد. بنابراین بایستی مرجع خاصی وجود داشته باشد که به تخلفات قضایی رسیدگی نماید. این مراجع، دادگاه عالی انتظامی قضات می باشد.