قوه مجریه

واگذاری اختیارات مختلف به نهادهای گوناگون، ویژگی یک نظام پایه ریزی شده بر اساس اصل تفکیک قوا است تا از تمرکز قدرت، استبداد و خودکامگی جلوگیری و حقوق و آزادی‏های فردی تضمین گردد. بنابراین با توجه به سازماندهی اختیارات، تفکیک قوا میان سه قوه عینیت پیدا می کند؛ این قوا عبارتنداز: قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضائیه.

وظایف و اختیارات قوه مجریه

۱– اجرای قوانین(اجرای تصمیمات قوه مقننه)؛ ۲- اجرای احکام و تصمیمات قوه قضائیه؛ ۳- همکاری و مشارکت در وضع قانون از طریق ارائه لایحه و وضع آیین نامه های اجرایی و مستقل؛ ۴- مدیریت اجرایی کشور؛ ۵- امضاء و انتشار قوانین؛ ۶- امضاء پیمان های بین المللی و نتیجه همه پرسی؛ ۷- تنظیم روابط دیپلماتیک سیاسی با سایر کشورها؛ ۸- حفظ نظم و امنیت داخلی و مرزها و پاسداری از حاکمیت و تمامیت ارضی و وحدت ملی؛ ۹- انجام برنامه ریزی کلی برای کشور و سیاست گذاری‏ های عملی؛ ۱۰- مدیریت و هدایت ادارات و سازمان های دولتی.

ارکان قوه مجریه

۱- رئیس کشور؛ ۲- نخست وزیر و هئیت وزیران؛ ۳- دستگاه های ادرای و اجرایی؛

۱- رئیس کشور(رئیس حکومت):

برای مدیریت منسجم و یکپارچه و وحدت فرماندهی و انتظام زمامداری و تنظیم روابط کشور با دیگر کشورها، تقریباً همه کشورها مفهومی تحت عنوان “ریاست کشور” را در قوانین اساسی خود قید کرده ‏اند. ۲- این مقام شاخص جامعه سیاسی و تمامی موجودیت یک کشور است. ۳- طیف عملکرد متصدی این مقام، بر حسب قانون اساسی یا ساختار پایه ای هر کشور متفاوت است.

• انواع مختلف ریاست کشور: ۱-پادشاه ۲-رهبر ۳-رئیس جمهور.

۲- نخست وزیر و هئیت وزیران

۲-۱٫ نخست وزیر:

در رژیم های پارلمانی معمولاً نخست وزیر در رأس کابینه قرار دارد، که در کشورهای مختلف عناوین متعددی دارد. نخست وزیر به نوعی رابط بین تشکیلات مستقل وزارتخانه ها است و از آنها مسئولیت می طلبد. می توان گفت که نخست وزیر، پاسخگویی اعمال و کارکردهای خود و هئیت دولت در برابر نمایندگان پارلمان است چه بسا ممکن است، با حربه استیضاح از کار برکنار شود، در حالی که ریاست قوه مجریه در این حالت، از مسئولیت سیاسی مبراست.

۲-۲٫ هئیت وزیران:

مسئولیت عملی و اجرایی قوه مجریه، عمدتاً به عهده هئیت وزیران یا کابینه است. امروزه اکثر کابینه‏ ها، با حضور همه وزیران تشکیل می گردد و نخست وزیر یا رئیس جمهور نیز ریاست آن را به عهده دارند. در تعیین وزراء، شیوه ی رژیم ریاستی مثل آمریکا، وزراء توسط رئیس جمهور انتخاب و باید به تأیید مجلس سنا برسد. اما عزل آنها توسط رئیس جمهور صورت می‏ گیرد و تنها در برابر وی مسئولیت دارند و پارلمان نمی‎تواند وزراء را مورد سوال و استیضاح قرار دهد. در رژیم نیمه ریاستی، نیمه پارلمانی فرانسه، وزراء بنا به پیشنهاد نخست وزیر و تأیید رئیس جمهور انتخاب می شوند و توسط وی نیز عزل می ‏گردند. البته در صورت تقاضای اکثریت مطلق کل نمایندگان مجلس ملی، مجلس می تواند اعضای کابینه را مورد رأی عدم اعتماد و انحلال قرار دهد. در چنین صورتی، نخست وزیر باید استعفای دولت را به رئیس جمهور تقدیم نماید. در کشور ایران، رئیس جمهور، رئیس هئیت وزیران و کابینه است. رئیس جمهور پس از انتخاب با رأی مستقیم مردم، اعضای کابینه را به مجلس معرفی می‏ کند و پس از اخذ رأی اعتماد از مجلس، کار خود را آغاز می نمایند. عزل وزراء هم توسط رئیس و هم طی رأی اعتماد توسط مجلس صورت می‏گیرد.

۳- دستگاه های اجرایی و اداری: در کابینه برحسب موضوعات مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، وزارتخانه های متعددی وجود دارد. در رأس هر وزارتخانه یک وزیر قرار دارد. هرکدام از وزراء دارای شخصیت مستقل از اعضای کابینه است. هر وزیری در قبال تصمیمات اتخاذی خود در وزارتخانه و تصمیمات و اقدامات ادارات و سازمان های زیر مجموعه، در برابر رئیس هئیت وزیران و پارلمان پاسخگو است.