اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال ۱۷۸۹ میلادی و قانون اساسی ۱۷۹۱ میلادی کشور فرانسه که جایگاه برجسته ‏ای در تحولات قرن هیجدهم به خود اختصاص داده‏ اند، در پی‏ ریزی حاکمیت ملی و انتقال قدرت تصمیم گیری از “پادشاه” به “شهروندان” نقطه عطف به شمار می‏ رود. در حقیقت در پرتو نگاه جدید به مفهوم حاکمیت، “رعایا” به مقام “شهروندی” ارتقاء پیدا کرد. حقوق شهروندی از جمله مفاهیم جدیدی است که به طور ویژه ‏ای به برابری و عدالت توجه دارد و در نظریات اجتماعی، سیاسی و حقوقی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در دنیای امروز شهروندان به اندازه‏ای که در ابعاد و جنبه‏ های مختلف زندگی خود اطلاعات دارند، از حقوق و تکالیف قانونی خود آگاه نیستند. عدم آگاهی‏ های مردم از مسائل قضایی و حقوقی در سطح جامعه موجب تشکیل پرونده ‏های قضایی غیرضروری، سردرگمی مردم در محاکم قضایی و در نهایت افزایش جمعیت کیفری زندان ها شده است. لذا ارتقاء سطح آگاهی‏ های حقوقی مردم می‏ تواند از بار دستگاه قضایی بکاهد و در وقت و هزینه‏ های مردم نیز صرفه جویی شود.

همراهان گرامی، در این راستا گروه میزان بر آن شد، مجموعه‌ای باعنوان حقوق شهروندی را ارائه دهد که راهنمای شما در این زمینه باشد. تا پایان این مجموعه با ما همراه باشید.

نحوه برخورد و رفتار در محیط دادگاه یا دادسرا

اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که بعد از مراجعه به دادسرا یا دادگاه به جای این که مشکلتان حل شود، چند مشکل تازه هم برایتان پیش می‏ آید و در حالی که نمی ‏دانید علت توقف کارتان چیست، حتما این توصیه ها را بخوانید تا دیگر حداقل سیر اداری پرونده تان دچار تاخیر یا توقف نشود.

• اگر به دادسرا یا دادگاه رفتید از هر اتاقی به عنوان باجه اطلاعات استفاده نکنید، این کار ممکن است موجب زحمت کارمندان شود، آن گاه با این جمله روبه رو می‏ شوید که” اینجا اطلاعات نیست” پس هروقت سوالی داشتید به محل اطلاعات مراجعه کنید. اما اگر چنین مکانی وجود نداشت راهی دفتر کل شوید.

• از کارمند فقط در حیطه توانایی هایش انتظار انجام کار داشته باشید، توقع از کارمند برای انجام کاری خارج از مسئولیتش ممکن است موجب توقف سیر اداری پرونده شما شود.
• به اعتبار احترام قاضی در مسند قضاوت بدون اجازه وارد اتاق نشوید. صحبت های طرف دیگر دعوا را قطع نکنید و بدون اجازه قاضی صحبت نکنید.
• هرگز به دنبال شناسایی اقوام و بستگان قاضی نباشید، تا از آن طریق حرف خود را به گوش قاضی برسانید. چرا که این کار باعث زحمت شما و بستگان قاضی خواهد شد.
• به رجزخوانی طرف دیگر دعوا توجه نکنید. رجزخوانی یکی از آیین نامه ‏های جنگ برای مغلوب کردن حریف است.
• از مراجعه به قاضی یا کارمند داخل سالن و سوال در مورد پرونده تان خودداری کنید. این عمل باعث سوء تفاهم خواهد شد.
• تلفن همراه خود را در اتاق قاضی یا کارمند اداری خاموش نگه دارید. سعی کنید در حضور قاضی با تلفن همراه خود صحبت نکنید تا احترام مسند قضاوت حفظ شود.
• تاحد امکان پیغام و سلام کسی را به قاضی نرسانید. چنانچه به قاضی وانمود کنید که به مسئولی ارتباط دارید، به طور قطع در ذهن او بازتاب منفی ایجاد خواهد شد ولو اینکه شما آن را احساس نکنید.
• به خاطر داشته باشید ادای سوگند، ضوابط و مقرات خاصی ندارد. به عبارت دیگر اگر فردی به جای خود و خویشاوندان خود قسم بخورد، قاضی به او بیشتر توجه نخواهد کرد.
• در سالن انتظار با دیگران درد دل نکنید. ممکن است دیگری از اطلاعاتی که از طریق شما به دست می آورد خدای نکرده سوء استفاده نماید.
• ممکن است پس از صحبت با قاضی احساس نمایید فرصت بیان تمام حرف های خود را پیدا نکرده اید. در این صورت، می ‏توانید مطالب خود را بعداً در نامه ای نوشته، پس از امضاء به قاضی تسلیم کنید.

• حتماً شماره پرونده خود را همراه ببرید و اگر برای اولین بار به دادگاه یا دادسرا می روید، شماره پرونده خود را بگیرد تا در مراجعات بعدی همراهتان باشد. زیرا بدون ارائه شماره، پیدا کردن پرونده شما غیرممکن یا بسیار مشکل خواهد بود.
• از تصمیمات قاضی هر چند به ضرر شما باشد، تفسیر منفی نکنید. از این طریق می‏توانید به او کمک کنید تا با آرامش بیشتر و به دور از دغدغه های فکری به اعتراضتان رسیدگی نماید.
• به خاطر داشته باشید شهادت بستگانتان به عنوان شاهد و دلیل ادعا، چندان نمی ‏تواند معتبر باشد مگر در مواردی که قاضی شنیدن اظهارات آنها را لازم بداند.
• در نظر داشته باشید که مقامات قضایی دادسرا عبارتند از: دادستان، معاون دادستان، بازپرس و دادیار و مقامات قضایی دادگاه هم عبارتند از: رییس دادگاه، دادرس دادگاه، مستشار یا مشاور دادگاه. بنابراین اگر عنوان دقیق مقام قضایی را نمی دانید، او را “جناب قاضی” خطاب کنید.
• این تصور پیش نیاید که مختومه شدن یک پرونده دلیلی برای اتمام امور مربوط به آن پرونده است. به عنوان مثال در شکایت علیه دیگری مبنی بر ندادن بدهی، قاضی دادسرا پرونده را مختومه خواهد کرد، اما این کار موجب فسخ مطالبه طرف دعوا نخواهد شد بلکه برای پرداخت بدهی به طرف طلبکار، می باید تشریفات دیگری رعایت شود و باید به قاضی دیگری که مسئول این کار است مراجعه شود.
• ممکن است قاضی به بعضی از پرونده ها وقت خارج از نوبت بدهد. اگر می‏ خواهید بدانید که آیا پرونده شما هم می‏ تواند از جمله چنین پرونده ‏هایی باشد، با وکیل یا مشاور حقوقی خود مشورت نمایید.