خانواده اولین نهاد اجتماعی و پایه و اساس هر جامعه ای است که در تعیین سرنوشت افراد و همچنین تاثیر آن برجامعه نقش حساس و ممتازی دارد. به همین جهات حقوق خانواده از دیرباز جایگاه والایی داشته و دارد. اهمیت و ضرورت این نهاد و محوریت آن در تشکیل زندگی اجتماعی انسان ها به گونه ای بوده است که هیچ کدام از مکاتب سیاسی، اجتماعی و فلسفی در پرداختن به آن کوتاهی نکرده اند و هیچ عصری از اعصار بشر، از اندیشیدن در اصول، قواعد، احکام و نحوه استحکام بخشیدن به ارکان آن بی نیاز نبوده است. لذا از نخستین روزهای پیدایش بشر و تشکیل خانواده، حقوق مربوط به آن نیز ایجاد و درگذر زمان دستخوش تغییرات زیادی گشته است.

همراهان گرامی، در این راستا گروه میزان بر آن شد، مجموعه‌ای باعنوان حقوق خانواده را ارائه دهد که راهنمای شما در این زمینه باشد. تا پایان این مجموعه با ما همراه باشید.

تعریف نکاح

نکاح بنیان طبیعی و مشروع خانواده است. زن و مردی که خود را آماده پذیرفتن مسئولیتی می بینند، کسانی که خود را شایسته پدر و مادر شدن می‏ دانند و آنان که عشق خود را به هم جاودانه می پندارند، به امضای این پیمان تن در می ‏دهند. برخی می پندارند که اتحاد طبیعی زن و مرد می تواند جایگزین نکاح شود ولی این پندار نادرست را نباید پذیرفت. بنیاد چنین خانواده‏ای بر هوس استوار است، دیگر آنکه زن و مرد در تشیید مبانی خانواده با یکدیگر مساعدتی به عمل نمی آورند و حقوق و تکالیفی در مقابل همدیگر احساس نمی‏ کنند و همه چیز وابسته به میل و خواهش آنان است، آنگاه سرنوشت کودکانی که از این پیمان ناقص و از هم گسیخته به وجود آمده اند چه خواهد شد؟ آیا این کانون که بر مبنای هوس بنا شده است می تواند برای جامعه عنصری مطلوب باشد؟ نکاح پیش از آنکه هسته ‏ای حقوقی باشد، پیوندی اخلاقی و مذهبی است و نمی ‏توان آن‏را در قالب عقود و تعهدات مالی جای داد؛ اگرچه دارای تبعات مالی نیز هست.

در فقه و قانون مدنی ایران، خانواده تعریف نشده است. شاید بداهت زیاد امر، به نظر برخی از حقوق‏دانان، قانون گذار را از تعریف بی ‏نیاز کرده است. برخی از حقوق دانان در سکوت قانون مدنی، خود اقدام به تعریف نکاح کرده ‏اند و آن را رابطه حقوقی که به وسیله عقد ازدواج بین مرد و زن حاصل شده و به آنها حق تمتع جنسی می‏ دهد، تعریف کرده اند.

به طورکلی باتوجه به نظر فقهای امامیه و حقوق دانان و با توجه به سوره نساء قرآن مجید، می توان گفت که نکاح یک رابطه حقوقی و عاطفی است که بوسیله عقد بین زن و مرد حاصل می‏ شود و به ایشان یک سری حقوق و تکالیف می دهد که از نکاح ناشی می شود.