موانع اشاره شده در قانون ایران در خصوص موانع ازدواج عبارت از: ۱- قرابت ۲- سه طلاق و نه طلاق ۳- داشتن شوهر برای زن و چهار زن دائمی برای مرد ۴- کفر و لعان و احرام.

قرابت نسبی

از نقطه نظر فقهی و ریشه اسلامی قرابت نسبی به طور کلی و مطلق موجب حرمت نکاح می شود. چنانچه طبق آیه ۲۳ سوره نساء هفت دسته از زنان بر مردان ممنوع است. مادران و دختران و خواهران و عمه ها و خاله ها، دختران برادر و خواهر.

قانون مدنی نیز با اقتباس از آیه ۲۳ سوره شریفه نساء در ماده ۱۰۴۵خود، نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع دانسته است اگرچه قرابت حاصل از شبهه و یا زنا باشد:

• نکاح با پدر و اجداد و مادر و جدات هر قدر که بالا رود.
• نکاح با اولاد هر قدر که پائین رود.
• نکاح با برادر و خواهر و اولاد آنها هر قدر که پائین رود.
• نکاح با عمات و خالات خود و عمات و خالات پدر و مادر و اجداد و جدادت.

قرابت سببی

قرابت سببی که آن را قرابت بالمصاهره نیز می گویند به طوری که شهید ثانی و شیخ انصاری تعریف کرده اند، خویشاوندانی است که در اثر نکاح هریک از زوجین با خویشاوندان دیگری ایجاد می گردد. در مورد قرابت سببی فرقی بین نکاح دائم و موقت نبوده و دو گروه هستند: ۱- کسانی که نکاح آنان عیناً ممنوع است، یعنی به محض نکاح حرمت ابدی تحقق پیدا می نماید.

• بین مرد و زنی که سابقاً زن پدر یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاد او بوده است هرچند قرابت رضاعی باشد.
• بین مرد با اناث از اولاد زن از هرچه درجه که باشد ولو رضاعی مشروط بر اینکه بین زن و شوهر زناشویی واقع شده باشد.

 بنابراین مطابق بند یک و دو به محض وقوع نکاح حرمت ابدی بین مرد و زن، مادر و جدات آن زن ایجاد می شود. چه رابطه زناشویی ایجاد شده باشد یا نشده باشد ولی حرمت ابدی در خصوص اولاد اناث زن مشروط به عقد نکاح و رابطه زناشویی است.

الف) کسانی که نکاح آنها جمعاً ممنوع است:

مطابق ماده ۱۰۴۸ ق.م:”جمع بین دو خواهر ممنوع است اگرچه به عقد منقطع باشد”. اگر کسی با زنی ازدواج کند مادام که زوجیت مذکور باقی است نمی تواند با خواهرش ازدواج کند و چانچه چنین ازدواجی صورت گیرد باطل است.

ب) جمع بین دو ازدواج عمه و برادر زاده، خاله، خواهر زده:

قانون مدنی از نظر مشهور فقهای امامیه پیروی کرده است که مقرر می دارد: “هیچ کس نمی تواند دختر برادر زن یا دختر خواهر زن خود را بگیرد مگر با اجازه زن خود”.

قرابت رضاعی

قرابت رضاعی رابطه خویشاوندی است بین دو نفر بر اثر شیرخوردن حاصل می شود و مانند قرابت نسبی به خط عمودی و اطراف تقسیم می شود. (عمودی یعنی حرمت حاصله از رضاع بین زن و یا صاحب شیر و طفل شیرخوار و اطراف یعنی رابطه بین دو طفل که از شیر زن واحدی خورده باشند).

قانون مدنی در ماده ۱۰۴۶ خود مقرر می دارد: “قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است” “یحرم من االرضاع ما یحرم من النسب” مشروط بر این که: ۱- شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد. ۲- شیر مستقیماً از پستان مکیده شده باشد. ۳- طفل لا اقل یک شبانه روز یا پانزده دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون اینکه غذای دیگری یا شیر زن دیگری را خورده باشد. ۴- شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد باشد. ۵- مقدار شیری که طفل خورده از یک زن و شوهر باشد.