کار متناوب

کار متناوب کاری است: که نوعاً در ساعات متوالی انجام نمی‌یابد بلکه در ساعات معینی از شبانه روز انجام می گیرد. بهترین مثال برای این نوع کارها کار نانوایی ها و رستورانهاست که از صبح تا ظهر یا تمام روز را لاینقطع کار نمی کنند بلکه ساعاتی را در بامداد و میانه روز تعطیل می کنند. به موجب تبصره ماده ۵۴: « فواصل متناوب کار در اختیار کارگر است و حضور او در کارگاه الزامی نیست.» مثلاً اگر رستورانی بین ساعات ۹ تا ۱۱ تعطیل باشد کارفرما نمی تواند کارگر را مکلف کند که حتی در ساعات مزبور هم که جزء ساعات کار محسوب نمی شود در کارگاه بماند. در کارهای متناوب ساعات کار و فواصل تناوب و نیز کار اضافه نباید از هنگام شروع تا خاتمه جمعاً از ۱۵ ساعت در شبانه روز بیشتر باشد یعنی اگر ساعات کار کارگر در شغلی که جنبه متناوب دارد از ۵ صبح شروع می شود مجموع ساعات کار و تعطیلی های فاصل بین وعده های کاری و نیز کار اضافی احتمالی جمعاً نمی تواند بیش از ۱۵ ساعت در شبانه روز باشد و بنابراین کارگر مزبور را حداکثر تا ساعت ۲۰ همان روز می توان در کارگاه نگهداشت بنابراین با توجه به سقف ۸ ساعت کار روزانه ساعات کار یک نانوایی می تواند به اینصورت باشد: وعده کاری اول از ساعت ۵ تا ۹ صبح – وعده کاری دوم از ساعت ۱۱ صبح تا ساعت ۱۵ براساس قسمت اخیر تبصره ماده ۵۴ ساعات شروع و خاتمه کار و فواصل تناوب با توافق طرفین و نوع کار و عرف کارگاه تعیین می گردد.

 کار نوبتی

کارنوبتی عبارت است: از کاری که  در طول ماه گردش دارد به نحوی که نوبت های آن در صبح یا عصر یا شب واقع می شود. فلسفه پیدایش نظام نوبتی برای کار در کارگاه ها  مبتنی بر دو دلیل عمده است:

یکی لزوم حضور دائمی کارگران در کارهایی که به خدمات عمومی ارتباط داشته و امکان تعطیلی کارهای مزبور وجود ندارد مثل حمل و نقل شهری و دلیل دیگر عبارت است از انگیزه ی اقتصادی. به این ترتیب که کارفرمایان برای اینکه از دستگاه ها و سرمایه خود به طور دائم استفاده نمایند کارگران ر ا به دو یا سه دسته تقسیم می کنند و از هر دسته از آنها در یک نوبت یا  «شیفت» کار می کشند.

نوبت های کاری در شبانه روز: ماده ۵۳ فقط از کار روز و کار شب تعریف و زمان آن را مشخص کرده است در حالی که ماده ۵۶ کار روز را به صبح و عصر تقسیم کرده است. به هر حال با در نظر گرفتن ساعات مذکور در ماده ۵۳ و این که هر نوبت کاری ۸ ساعت می باشد می توان سه نوبت کاری را به این ترتیب مشخص کرد:

الف) کار شب از ساعت ۲۲ تا ۶ بامداد

ب) کار صبح از ساعت ۶ بامداد تا ساعت ۱۴

ج)کار عصر از ساعت ۱۴ تا ساعت ۲۲

د)کار مختلط: کار که بخشی از آن در روز و قسمتی دیگر در ساعات شب انجام می شود.

فوق العاده نوبت کاری: مطابق قانون کار، کارگری که  در طول ماه به طور نوبتی کار می کند و نوبت های کاری:

الف: در صبح و عصر واقع می شود (یعنی یک هفته در نوبت صبح و هفته دیگر در نوبت صبح و هفته دیگر در نوبت عصر کار می کند.) ۱۰%

ب: در صبح و عصر و شب قرار گیرد (یعنی یک هفته در نوبت صبح، و هفته دیگر در نوبت عصر و هفته سوم در نوبت شب کار می کند.) ۱۵%

ج: در صبح و شب و یا عصر و شب بیفتد (یعنی یک هفته در نوبت صبح و هفته دیگر در نوبت شب کار کند یا اینکه یک هفته در نوبت عصر و هفته دیگر در نوبت شب کار کند) %۵/۲۲