کلمه راز در زبان لاتین هم به معنای جدا و متمایز بودن است، و آن اندیشه و رفتاری است که در ابتدا به ساکن نباید آشکار گردد. راز در حقیقت مجموعه آگاهی است که منحصراً مربوط به فردی خاص باشد.

اسرار حرفه ای

اسرار حرفه ای به نوعی آگاهی و اطلاعات فنی- حرفه ای گفته می شود که از دیگران پنهان باشد. این اسرار از یک طرف اطلاعاتی همگانی و از طرف دیگر اطلاعاتی حفاظت شده است.

اسرار حرفه ای از یک سو، آگاهی و دانشی است که دیگران از طریق انتقال آن در آن سهیم می شوند. در حقیقت اگر انتقال اطلاعات صورت نگیرد، هیچ رازی هم وجود نخواهد داشت. زیرا اطلاعات و آگاهی هایی که ناشناخته باشد، دیگر راز شناخته نمی شوند بلکه تنها مورد بی توجهی دیگران قرار می گیرند. «صاحب اسرار حرفه ای کسی است که آن را به نحوی دریافت یا کشف می کند و از آن استنتاج می کند. اسرار از سوی دیگر، مجموعه آگاهی و دانشی است که حفاظت می شود و وجودش نیازمند محافظت کردن آن است مانند نگهداری از یک احساس، یک عقیده، یک قضاوت و… . به همین دلیل است که حفظ نکردن اسرار اغلب به یک تجاوز یا خیانت تعبیر می شود.

باتوجه به آنچه در مورد اسرار و بخصوص اسرار حرفه ای گفته شد، چگونگی حفظ آن الزام به سکوتی است که به برخی افراد با توجه به موقعیت شغلی و حرفه ای یا با توجه نوع ماموریت و وظیفه آنها تحمیل می شود. هر حرفه اسراری مخصوص به خود دارد که آنرا از حرفه دیگر متمایز می سازد. مثال کلاسیک اسرار حرفه ای، اسرار پزشکی است. در حقوق کسب و کار، افرادی که ملزم به حفظ اسرار حرفه ای هستند احصاء شده اند. به عنوان مثال، اسرار حرفه ای وکلا در قانون اصلاحی ۳۱ دسامبر ۱۹۷۱ راجع به متخصصان حرفه های قضایی و حقوقی مورد توجه قانونگذار فرانسه واقع شده و برای عدم رعایت آن در ماده ۱۳-۲۲۶ قانون مجازات عمومی فرانسه، کیفر تعیین می‌گردد. این امر حتی برای «دیوان عدالت اتحادیه اروپا» نیز بدیهی فرض شده است. همچنین حسابرس مستقل با توجه به وظیفه خود که «ناظر قانونی» در امور شرکت ها است، به طور بدیهی به حفظ اسرار حرفه ای در امور تجاری و خصوصاً راجع به مسائل شرکت بازرگانی و آنچه در آن اتفاق می افتد، ملزم است. وی موظف است اطلاعات مربوط به بی نظمی های مالی و حسابداری در شرکت را تنها به اشخاص ذیصلاح قضایی گزارش دهد. به همین دلیل گفته شده که اسرار حرفه ای حسابرسان و کارشناسان حسابداری نسبت به وکلا یا پزشکان امری نسبی است (یعنی این امر نسبت به شرایط تغییر خواهد کرد). در نتیجه اگر اسرار حرفه ای که در جهت حفظ منفعت شخص خاصی باشد مورد نقض قرار گیرد، ولی ذینفع را متضرر ننماید، اسرار حرفه ای کارکرد کیفری خود را از دست خواهد داد و مرتکب مورد تعقیب قرار نخواهد گرفت (که این همان نسبی بودن اسرار حرفه ای در برخی مواقع خاص است.)

برگرفته از کتاب مبانی حقوق کیفری کسب و کار؛ نویسنده: دکتر امین جعفری، انتشارات سمت، ۱۳۹۹