اگر با شخصی اختلاف پیدا کردید، می‌توانید برای حل آن شکایت کنید. اما این یک قدم بزرگ است و قبل از انجام آن باید بدانید که آیا پرونده شما ارزش شکایت را دارد یا خیر، چگونه و کجا مدارک را ثبت کنید و چه چیزی در پیگیری یک پرونده دخیل است. پاسخ سوالات رایج در مورد دعاوی را در شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی بیابید.

معمولاً اولین سندی که در یک دادخواست ثبت می شود، شکایت یا دادخواست است که خلاصه‌ای از پرونده شاکی، علیه خوانده را ارائه می‌دهد. شکایت سندی است که طرفین دخیل را شناسایی می‌کند، مبنای حقوقی صلاحیت دادگاه را در مورد مناقشه بیان می‌کند و دعاوی حقوقی شاکی و حقایقی را که منجر به دعاوی می‌شود، مطرح می‌کند. شکایت همچنین شامل بخشی به نام تقاضای قضاوت یا دعا برای تسکین است. در اینجا شاکی آنچه را که از دادگاه می‌خواهد که خوانده را ملزم به انجام آن کند، مانند پرداخت خسارت بیان می‌کند.

تقسیم‌بندی دادگاه‌های مدنی در ایران

دادگاه‌های مدنی در ایران به چهار سطح تقسیم می‌شوند. شوراهای حل اختلاف برای رسیدگی به مسائل جزئی صرفاً بین اشخاص حقیقی (و نه نهادهای دولتی) تشکیل می‌شوند. شوراهای حل اختلاف برای دعاوی که بیش از ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال نباشد صلاحیت دارند. موارد زیر رایج‌ترین موضوعاتی است که توسط شورای حل اختلاف در ایران مورد بررسی قرار گرفته‌اند:

• در حقوق خانواده، درخواست اعطای وراثت و اظهارنامه وراثت
• در رابطه با قرارداد اجاره مسکن، حل و فصل اختلافات بین موجر و مستأجر

در مجموع، دعاوی مدنی بیش از اختیارات شوراهای حل اختلاف، باید در دادگاه‌های بدوی مدنی رسیدگی شود. در برخی شرایط خاص حتی دعاوی مازاد بر مبلغ مذکور قبل از ارجاع به دادگاه مدنی بدوی در شوراهای حل اختلاف مورد بررسی و رسیدگی قرار گرفته است. در چنین رویدادی، نقش شورا مانند یک داور است که در تلاش برای یافتن یک توافق متقابل برای عدم ارجاع پرونده به دادگاه عالی است. رای نهایی شوراها در دادگاه های بدوی قابل بررسی است.

با این مطلب کلی در خصوص مراجع رسیدگی به شکایات و روند قضایی، به ذکر این نکته می‌رسیم دادخواستی که شما به هر مرجعی ارائه کنید، شیوه نگارش مخصوص به خود را داشته و تنها در صورت رعایت شدن این ویژگی‌ها و چهارچوب اصلی، توسط آن محکمه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پس مهارت در دادخواست نویسی را جدی گرفته و در این خصوص بسیار تمرین کنید.

هدفی که طرح دادخواست دارد

هدف از طرح دادخواست، اطلاع متهم از مبانی واقعی و حقوقی ادعای شاکی است. به‌طور کلی، حقایق ذکرشده در دادخواست شما، مبتنی بر آگاهی خود شاکی است. گاهی اوقات شاکی قبل از بیان حقایق از عبارت «بر اطلاعات و اعتقاد» استفاده می‌کند.

این به این معنی است که شاکی در مورد آن حقایق از شخص دیگری شنیده است یا این باور را شکل داده است که وقایع شرح داده شده در پاراگراف همانطور که شرح داده شده اتفاق افتاده است. در اصول شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی، بیانیه کوتاه و واضحی از ادعاهای شاکی ارائه می‌شود؛ بنابراین اگر حقایق کلی هستند یا به نظر نمی‌رسد که کل داستان را بیان کنند، تعجب نکنید.

نحوه تنظیم یک دادخواست مستدل

در مبحث نحوه تنظیم دادخواست، تهیه پیش نویس یک دادخواست مؤثر، متقاعد کننده و مستدل یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند دعوی قضایی است. این مقاله نکات ضروری را در اختیار شما قرار می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که در هر زمینه قانونی، دادخواست شما:

• مطابق با قوانین کشوری و قانونی مربوطه است.
• به‌خوبی نوشته شده، مختصر و به‌ راحتی قابل خواندن است.
• ادعا می‌کند که حقایق کافی برای حمایت از ادعا یا ادعاها و درخواست یا درخواست‌های شما برای جبران خسارت کافی است.
• دلایل شایسته دعوی را به درستی مطرح می‌کند که از یک طرح درخواست جان سالم به در میبرد. 
• بسته به ادعایی که شما مطرح می‌کنید، انواع مناسب خسارت (مانند جبرانی، تنبیهی یا سه برابری) را درخواست می‌کند.

بخش اول خلاصه یا چک لیستی از نکاتی را که باید هنگام تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی رعایت کنید و در بخش دوم هر مورد را با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهد. هدف این است که ابزارهای عملی برای پیش نویس دادخواستی را در اختیار شما قرار دهد که به‌طور مؤثر، به اختصار و دقیق، حقایق و قوانینی را که به شما حق دریافت خسارت یا تسکین دیگر را می‌دهد، بیان می‌کند.

نکاتی که در تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی باید رعایت شوند

هنگام تمرین شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی، مطمئن شوید که موارد زیر را رعایت می‌کنید:

1. قوانین مدون قضایی برای الزامات خاص در مورد ثبت دادخواست خود را بررسی کنید.
2. بر اساس حقایق پرونده خود، تحقیقات حقوقی را برای شناسایی ادعاهایی که می‌توانید به طور قانونی ادعا کنید و خسارتی که می‌توانید درخواست کنید را انجام دهید.
3. در ابتدای نگارش دادخواست حقوقی، مطمئن شوید که به درستی صلاحیت موضوع، صلاحیت قضایی شخصی و محل برگزاری را مدعی شده‌اید و به قوانین و موارد مربوطه استناد کنید که این ادعاها را تأیید می‌کند.
4. یک بیانیه مختصر و واضح از ادعاهای واقعی تهیه کنید.
5. تهیه پیش نویس شمارش جداگانه برای هر ادعای حقوقی.
6. در صورت لزوم، حقایق را با جزئیات بیان کنید. (به عنوان مثال، اگر ادعای تقلب دارید)
7. در صورت اقتضای قوانین، برای ادعاهای خود پشتیبانی تخصصی ارائه دهید.
8. مطمئن شوید که به‌طور خاص کمکی را که به‌دنبال آن هستید درخواست کنید (به عنوان مثال، پول خسارات، حکم قضایی)

مراحل نوشتن دادخواست حقوقی از ابتدا تا انتها

به منظور نوشتن دادخواست حقوقی نیاز است تا مراحل مختلفی را پشت سر بگذارید که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت.

مرحله ۱

یک چارچوبی را طراحی کنید. عنوان بالای دعوی است که طرفین را مشخص می‌کند. شخصی که شکایت می‌کند عموماً شاکی نامیده می‌شود. شخصی که مورد شکایت قرار می‌گیرد، عموماً متهم خوانده می‌شود. به این فکر کنید که قربانی واقعی کیست، چه کسی باید شکایت کند. به این فکر کنید که از چه کسی باید شکایت کرد؟ چه کسی مسئول صدمات یا خسارات یا خساراتی است که متحمل شده‌اید؟ این مهم‌ترین مرحله از اصول شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی است.

مرحله ۲

طرفین دعوی را شناسایی کنید. هنگامی‌که شروع به نوشتن دادخواست می‌کنید، با شناسایی هر یک از طرفین شروع کنید. به‌عنوان مثال: شاکی علی رحیمی است که در خیابان فلان در چالوس زندگی می‌کند. متهم مجید سمیع است که در فلان خیابان در تهران، ساکن است. اگر متهمان بیشتری وجود دارد، شناسایی آن‌ها را یک ‌به‌ یک در پاراگراف‌های شماره‌گذاری شده ادامه دهید.

مرحله ۳

بعد، داستان را شرح دهید. با استفاده از پاراگراف‌های شماره‌گذاری شده، موضوع را مشخص کنید. مختصر باشد. نکته شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی اینجاست که فقط حقایق را مطرح کنید و همه شواهد را تحلیل نکنید. به عنوان مثال، در ۲۱ شهریور ۱۴۰۰، علی رحیمی به‌طور قانونی در حال رانندگی با ماشین خود در مسیر ۶۶ کیلیومتری جاده چالوس بود. در ساعت ۱۵:۱۵ در آن روز، مجید سمیع با سهل‌انگاری کنترل وسیله نقلیه خود را در مسیر از دست داد، با خودروی آقای رحیمی تصادف کرد و او را مجبور کرد از جاده خارج شود. به بیان داستان در پاراگراف‌های شماره‌دار ادامه دهید.

مرحله ۴

حالا توضیح دهید که چگونه آسیب دیده یا مجروح شده‌اید. در پاراگراف‌های شماره‌گذاری شده، توضیح دهید که چه صدماتی یا خساراتی متحمل شده‌اید. به عنوان مثال: در نتیجه رانندگی سهل انگاری مجید سمیع، شاکی علی رحیمی دچار شکستگی بینی، رگ‌به‌رگ شدن مچ پا و خسارت دویست میلیون ریالی به وسیله نقلیه موتوری خود شد.

مرحله ۵

با ادعای خسارات خود شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی را تمام کنید. این بند معمولاً بیان می‌کند که چه تسکینی از دادگاه می‌خواهید. به‌عنوان مثال شاکی علی رحیمی در خواستار حکم علیه متهم مجید سمیع برای خسارت بیش از بیست میلیون ریال به اضافه هزینه‌های دادگاه است. احکام ادعای خسارت از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اگر می‌خواهید پرونده شما توسط هیئت منصفه به جای قاضی تصمیم گیری شود، درخواست محاکمه توسط هیئت منصفه را اضافه کنید.

مرحله ۶

دادخواست خود و تاریخ آن را امضا کرده و مشخص کنید که چه کسی هستید. به‌عنوان مثال، “با احترام، علی رحیمی، شاکی.” تاریخ: ۲۱ شهریور ۱۴۰۰٫

نتیجه‌گیری

اگر به نکات شیوه تنظیم و نگارش دادخواست حقوقی پایبند باشید، مطمئن خواهید شد که شکایت شما به شکلی مختصر، ساده و به راحتی قابل خواندن است که اجزای مورد نیاز (مانند صلاحیت موضوع، حقایق مربوط، دعاوی حقوقی شایسته و خسارت) را برای بقای خود بیان می‌کند. در خاطر داشته باشید که دادخواست در واقع در دسته اسناد عادی قرار می‌گیرد و دادگاه فقط و فقط در صورتی به دادخواست ارائه شده از سوی شما رسیدگی خواهد کرد که طبق اصول نگارش شده باشد. بر اساس اینکه دادخواست به کجا ارسال خواهد شد، نحوه نگارش و تنظیم آن تفاوت خواهد داشت.