مقررات حمایتی و شرایط کار زنان در قانون کار ایران:

از آن جایی که زنان بالطبع نیروی کار و تولیداتشان از مردان کمتر است به علاوه ناراحتی ایام بارداری و سختی های وضع حمل و حضانت کودک شیرخوار، زنان کارگر را در وضعی قرار می دهد که نیازمند مقررات حمایتی ویژه ای باشد لذا قانون کار ایران، نیز مقررات حمایتی ای برای این دسته از کارگران مقرر داشته است:

۱- ممنوعیت انجام کارهای سخت و زیان آور: وضع جسمانی زنان به گونه ای است که خطر کارهای سخت و طاقت فرسا بر آنان به مراتب بیشتر از مردان است؛ بنابراین، مقنن نیز صریحاً مقرر داشته: «انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان آور و نیز حمل بار بیش از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگران زن ممنوع است.» (ماده ۷۵ ق.کار)

البته این بدان معنی نیست که حمل بار فقط با دست باشد بلکه با هر قسمتی از بدن که تماس داشته باشد اگر وسایل مکانیکی برای حمل آن نباشد نباید از حد مجاز بیشتر باشد. کارهای سخت و زیان آور در آیین نامه ی کارهای سخت و زیان آور مصوب ۲۷/۱۰/۱۳۳۹ معین شده است.

۲- کار در شب: حمایت از زنان در ممنوعیت کار به هنگام شب یکی از نخستین خواسته‌هایی بوده است که در مقررات بین المللی نیز منعکس شده است مقاوله نامه های شماره ۴-۱۹۱۹، ۴۱-۱۹۳۴و ۸۹-۱۹۴۸ و نیز توصیه نامه شماره ۱۳-۱۹۲۱ ممنوعیت ها و محدودیت های خاصی را در این خصوص مقرر داشته است. مطابق مقررات بین المللی کار زنان در کارگاه های صنعتی، خصوصی یا عمومی حداقل به مدت ۱۱ ساعت که بین ساعات ۱۰ شب تا ۵ صبح جز آن است ممنوع شده است لکن مشاغلی چون مدیریت خدمات بهداشتی و رفاه عمومی از قاعده فوق مستثنی است. فلسفه ممنوعیت کار در شب برای زنان از جهت ملاحظات خانوادگی و اخلاقی (به خصوص در کارهای مختلط) می باشد. هر چند کار در شب در بسیاری از کشورها ممنوع شده لکن ساعات آن در قوانین کشورها مختلف است حقوق کار لبنان کار بین ساعت ۸ شب تا ۶ صبح را ممنوع کرده و مشاغل ممنوع را نیز برشمرده است. قانون کار ایران (مصوب ۱۳۳۷) در ماده ۱۷ کار شب را برای زنان ممنوع کرده بود. اما در قانون کار جدید چیزی از ممنوعیت کار شب برای زنان نیامده و نکته قابل توجه آن است که ماده ۷۵ لایحه قانون کار سال ۶۸ مصوب مجلس شورای اسلامی انجام کار شب برای کارگران زن را به استثنای امور بهداشتی، درمانی، فرهنگی و نظایر آن ممنوع اعلام داشته بود. این ماده ظاهراً در مجمع تشخیص مصلحت نظام حذف گردیده است معلوم نیست این مجمع بر طبق چه مصلحتی با توجه به ملاحظات اخلاقی، اجتماعی و خانوادگی  که برای زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی متصور است این ماده را حذف نموده است.

مرخصی زنان باردار:

در سطح بین الملل نخستین باربرای حمایت از زنان باردار مقاوله نامه شماره ۳-۱۹۱۹ مطرح گردیدکه در سال۱۹۵۲به موجب مقاوله نامه شماره ۱۰۳ مورد تجدید نظر قرار گرفت و قلمرو آن از کارگران بخش صنعتی و تجاری به بخش غیر صنعتی و کشاورزی و کارهای خانوادگی تسری یافت مطابق این مقوله نامه مدت مرخصی زایمان ۱۲ هفته است که حتی المقدور شش هفته آن پس از زایمان مرخصی باید ادامه یابد و نیز زنان در این مدت باید غرامت دستمزد به صورت وجه نقد به اندازه کافی دریافت نمایند که بر اساس آن بتوانند از  زندگی مناسبی برخوردار باشند و منابع مورد نظر نباید از دو سوم مزد کارگر کمتر باشد.

میثاق بین المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی، ضمن توجه مخصوص به خانواده در ماده ۱۰ (بند ۲) این گونه بیان می دارد: «مادران در مدت معقولی از زایمان و پس از زایمان باید از حمایت خاص برخوردار گردند. در آن مدت مادران کارگر باید از مرخصی با استفاده از حقوق و یا مرخصی با مزایای تامین اجتماعی کافی برخوردار گردند. قانون کار سال ۶۹ در ماده ۷۶ مقرر می دارد:

«مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعاً ۹۰ روز است و حتی الامکان ۴۵ روز از این مرخصی باید  پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد برای زایمان، ۱۴ روز به مدت مرخصی اضافه می شود».

مطابق تبصره یک و دو این ماده پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن به کار سابق خود باز می گردد (که به منزله ممنوعیت اخراج تلقی می شود) و این مدت با تایید سازمان تامین اجتماعی جز سوابق خدمت وی  محسوب می شود و حقوق ایام مرخصی زایمان و طبق مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد. از سوی دیگر مقنن در جهت حمایت از کارگران باردار در ماده ۷۷ ق. کار مقرر داشته است:

«در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی، نوع کاربرداری کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، کار فرما تا پایان دوره بارداری وی، بدون کسر حق السعی کار مناسب تر و سبک تر به او ارجاع می نمایند».

ساعات کار زنان شیرده:

در خصوص حمایت های مادری کارگران ماده ۲۵ اعلامیه جهانی بشر اعلام می دارد: «مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت مخصوص بهره مند شوند.» در این راستا مقنن سال ۶۹ مقرر داشته است:

«در کارگاه هائی که دارای کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان ۲ سالگی کودک پس از هر سه ساعت نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد این فرصت جزء ساعات کار آنان محسوب می شود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آنها مراکز مربوط به نگهداری کودکان (از قبیل شیرخوارگاه، مهدکودک و… را ایجاد نماید.» (ماده ۷۸ ق.کار)