پرسش

درصورتی که دادگاه حکم به تعیین ثمینه ی اعیانی بدهد، اگر سایر ورثه حاضر به پرداخت حق زوجه نباشد، زوجه می تواند از عین ماترک، حقوق خود را استیفا نماید. نحوه استیفا را مستدلاً بیان نمایید.

پاسخ

برابر ماده ۹۴۶ قانون مدنی«زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد، سهم زوجه یک چهارم از کلیه ی اموال به ترتیب فوق می باشد».

این ماده در تاریخ ۱۳۸۸/۱۱/۶ اصلاح شده و به تبع اصلاح آن، ماده ۹۴۷ قانون مدنی نیز نسخ شده است. بنابراین با اصلاح ماده یاد شده ی بالا در حال حاضر زوجه نه فقط از اموال منقول و از ابنیه ی اشجار بلکه به شرح ماده ی مذکور از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد.

به نظر می‌رسد که زوجه مانند طلبکاران عادی و اختصاصی ورثه نمی تواند از اموال شخصی آنها یا از فروش قسمت های دیگر ترکه، استیفای حق خود را بنماید. در صورتی که مبلغ فروش کفایت طلب زوجه را از این بابت نکند بقیه‌ی آن بر عهده‌ی ورثه است که می پردازند. این است که ماده ۹۴۸ قانون مدنی می گوید:«هرگاه در مورد ماده ی قبل، ورثه از ادای قیمت ابنیه و اشجار امتناع کند، زن می تواند حق خود را از عین آنها استیفا نماید». منظور ماده از عبارت(زن می تواند حق خود را از عین آنها استفاده نماید) آن است که زن بتواند ورثه را اجبار به فروش عین نصب خود کند نه آن که او بتواند عین نصب خود را در مقابل آنچه از این بابت طلبکار است، تملک نماید. بنابراین وارث نمی تواند زوجه را مجبور نماید که عین سهم الارث خود را از ابنیه و اشجار ببرد، همچنان که زوجه نمی تواند عین آنرا مطالبه کند. از جمع مطالب فوق موارد زیر استنتاج می شود:

اولاً: زوجه از عین اموال منقول ارث می برد.

ثانیاً: زوجه فقط از قیمت ابینه (ساختمان) و اشجار ارث می برد؛ نه از عین آنها

ثالثاً: هرگاه ورثه از ادای قیمت ابنیه و اشجار به زوجه خودداری کنند او می تواند حق خود را از عین آنها استیفا کند.