در مناسبات بحران زده تجاری، امروزه واژه اخلاق و اخلاق گرای بیشتر شنیده می شود. در حقوق کیفری، واژه اخلاق به تنهایی به کار نمی رود؛ بلکه همواره موصوف به وصف «حسنه» است. به «مجموعه قواعد رفتاری و عرفی براساس اخلاق جمعی و قواعد طبیعی یک جامعه» تعبیر می شود.

در واقع، در حقوق کیفری عمومی و اختصاصی از اخلاق حسنه به مراتب بیشتر از حقوق کیفری تجاری و اقتصادی سخن به میان می آید. در حقیقت، حقوق تجاری، تنظیم کننده روابط تجاری و اقتصادی است، نه تنظیم کننده روابط میان افراد بشر در یک جامعه؛ هرچند که این نکته جای بحث دارد. شاید این پرسش، به حق، مطرح شود که در مناسبات کسب و کار، اخلاق چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد و اساساً هدف آن چیست. به زبانی ساده، تاجر حجره نشین را به اخلاق تجاری چه؟ اساساً چگونه و با چه سازوکاری می توان به وی تفهیم کرد که در مناسبات تجاری اش باید اخلاق مدار باشد؟ چگونه می خواهیم که بازرگان در معاش، رفتاری پرهیز گونه داشته باشد؟ مگر نه این است که دنیای بازرگانی با اخلاق سر ناسازگاری دارد؟

واقعیت آن است که اخلاق رفته رفته در روابط تجاری جای خود را باز کرده است. شاید بتوان گفت عینی ترین حضور اخلاق در دنیای بازرگانی، همان مجموعه قواعد رفتاری یا کدهای اخلاقی هستند. کد اخلاق «مجموعه قواعد اخلاقی در یک حرفه بخصوص یا در یک فعالیت خاص است که به منظور احترام به اصول اخلاقی در آن حرفه تنظیم و تدوین می‌شود». در پی این پرسش مطرح می شود که این مجموعه قواعد کار رفتاری چه کارکردی دارند و چگونه در حقوق کیفری تجاری ایفای نقش می کنند؟

در پاسخ به این دو پرسش ابتدا باید نحوه ظهور اخلاق در عرصه اقتصادی و بازرگانی را مطالعه کرد و سپس، با این پیش فرض، عملکرد آن را در محیط کسب و کار محک زد.

برگرفته از کتاب مبانی حقوق کیفری کسب و کار؛ نویسنده: دکتر امین جعفری، انتشارات سمت، ۱۳۹۹